Υποστηριζόμενη Εργασία στην Ελλάδα

Παναγιώτα Παπανικολοπούλου, ψυχολόγος, τέος επιστημονική διευθύντρια του «Θεοτόκος»

Εισαγωγή

Προς το παρόν, υπάρχουν τρεις γενικές κατηγορίες υπηρεσιών σε όλη την Ελλάδα για άτομα με μαθησιακές και άλλες αναπτυξιακές δυσκολίες. Αυτές είναι:

  • είδος υπηρεσιών σε ιδρύματα ή άσυλα τα οποία βρίσκονται στη διαδικασία αποϊδρυματοποίησης
  • κοινοτικά κέντρα τα οποία συνυπήρχαν χρονολογικά με τα προαναφερθέντα αλλά λειτουργούν κυρίως στην περιοχή των Αθηνών και των μεγαλουπόλεων, επί αρκετές δεκαετίες, ειδικευμένα με υπηρεσίες συνάθροισης στον τομέα της διάγνωσης, παρέμβασης και διδασκαλίας δεξιοτήτων. Προγράμματα στα οποία τα άτομα έπρεπε να προσαρμοστούν.
  • πιο πρόσφατα υπάρχει μία στροφή προς τη νέα μεταρρύθμιση κοινωνίας και συστήματος που προωθεί τις Εξατομικευμένες Υπηρεσίες. Προγράμματα προσαρμοσμένα στις ανάγκες υποστήριξης του ατόμου.

Από παράδοση ο επαγγελματικός προσανατολισμός και η κατάρτιση των νεαρών ενηλίκων μας έχει λάβει χώρα στις προεπαγγελματικές και επαγγελματικές μονάδες των κέντρων μας. Στο τέλος αυτής της εκπαίδευσης, η οποία έχει συνήθως ως όριο ηλικίας τα 25 έτη, οι μαθητές είχαν δύο δυνατότητες. Η πλειονότητα επέστρεφαν στο σπίτι στη διάρκεια της ημέρας χωρίς να χρησιμοποιούν ποτέ τη γνώση και τις εργασιακές δεξιότητες που απέκτησαν, ενώ λίγοι έβρισκαν δουλειά στην ανοικτή αγορά εργασίας μέσω της πρωτοβουλίας των γονέων τους. Ωστόσο, μέσω των ερευνών μετέπειτα παρακολούθησης έγινε προφανές ότι αυτά τα άτομα συχνά έχαναν τη δουλειά τους, πρώτον λόγω της ανικανότητάς τους να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις της δουλειάς και δεύτερον λόγω των προβλημάτων επικοινωνίας που βίωναν όσο εργάζονταν.

Όταν αυτά τα αποτελέσματα έγινε προφανή, ανακαλύψαμε ότι ήταν επιτακτικό να πάρουμε μέτρα ώστε να υποστηρίξουμε λύσεις ένταξης των αποφοίτων. Τέτοια μέτρα ήταν:

  • να ενσωματώσουμε θέματα εργασίας στο ρεπερτόριο των παιδιών προσχολικής ηλικίας αναγνωρίζοντας τις δικές μας στάσεις και μεροληψίες και ερευνώντας το περιεχόμενο του παιχνιδιού, των ομαδικών παιχνιδιών και των εγγενών μηνυμάτων στα αναπτυξιακά τους προγράμματα.
  • να δημιουργήσουμε μεταβατικές εμπειρίες για εφήβους ώστε να γεφυρώσουμε τον κόσμο του σχολείου με τον κόσμο της εργασίας.
  • να δημιουργήσουμε μια Ομάδες Τοποθέτησης στην Ελεύθερη Αγορά βασισμένη στο μοντέλο Υποστηριζόμενης Εργασίας.

Μέχρι τα 1990 όλες οι προσπάθειες προς την τοποθέτηση εργασίας γίνονταν μέσα από την εφαρμογή ενός ειδικού εργασίας που ευθυνόταν για όλες τις τοποθετήσεις μαθητείας που προηγούνταν της αποφοίτησης. Αυτός ο υπεύθυνος τοποθετούσε άτομα, χωρίς όμως να χρησιμοποιεί μια ιδιαίτερη μέθοδο για την υποστήριξη του ατόμου με δυσκολίες μετά την τοποθέτησή του και δεν υπήρχε ιδιαίτερη μέθοδος για να επικοινωνεί με τους εργοδότες και την ευρύτερη κοινότητα. Εκείνη την εποχή υπήρχαν πολύ λίγες εναλλακτικές λύσεις για τους αποφοίτους όσον αφορά στα ημερήσια προγράμματα και την προστατευόμενη εργασία για τα άτομα πάνω από 25 ετών. Όσα κέντρα υιοθετούσαν ένα όριο ηλικίας μπορούσε να αποφύγει τη δημιουργία ενός ακόμη προστατευόμενου, εργαστηρίου. Πιστεύουμε ότι μια υπηρεσία που υπηρετεί παιδιά και νέους ενήλικες θα πρέπει να επικεντρώνεται σε μέτρα που αυξάνουν την πιθανότητα κοινωνικής ένταξης παρά να δημιουργεί λιγότερο ενσωματωμένες υπηρεσίες με σκοπό απλά και μόνο να συμπληρώσει τα κενά του δικτύου υπηρεσιών. Η αναγκαιότητα για μια αποτελεσματικότερη μέθοδο υποστήριξης υπήρχε όσο ήμαστε επίσης υπό την πίεση των γονέων και περισσότερο των ίδιων των νέων των οποίων η επιθυμία ήταν να αποκτήσουν μια ” πραγματική εργασία” στον ” πραγματικό” κόσμο όπως θα έλεγαν.

΄Ετσι προωθούμε τα κέντρα αποκατάστασης των νέων με αναπτυξιακές αναπηρίες να δημιουργήσουν μια πρόσθετη επιλογή επεκτεινόμενοι στο μοντέλο της Υποστηριζόμενης Εργασίας με την προοπτική να τη μετατρέψουμε σε μια ανεξάρτητη κοινωνική υπηρεσία με το δική της ξεχωριστή διαχείριση. Σε αυτό το σημείο πιστεύω ότι είναι απαραίτητο να δώσω έναν σύντομο ορισμό της ” Υποστηριζόμενης Εργασίας”, αφού σχεδόν πάντοτε αυτή συγχέεται με τον όρο ” Προστατευόμενη Εργασία” στην Ελλάδα.

Με την Υποστηριζόμενη Εργασία εμείς στην ΕΛ.ΕΤ.ΥΠ.Ε. εννοούμε:

  • Εντόπιση εν δυνάμει εργοδοτών στην κοινότητα.
  • Αναγνώριση πιθανών εργασιών για τους εξυπηρετούμενους μας.
  • Ατομική τοποθέτηση του εξυπηρετούμενου.
  • Εντατική εκπαίδευση του εξυπηρετούμενου στον χώρο εργασίας.
  • Καταγραφή του εργασιακού περιβάλλοντος.
  • Αναγνώριση συνεργασίας με φυσικά συστήματα υποστήριξης.
  • Παροχή υπηρεσιών μακροχρόνιας υποστήριξης – Διατήρηση εργασίας
Πώς μπορούμε να σας βοηθήσουμε?

Επικοινωνήστε μαζί μας στο γραφείο της ΕΛ.ΕΤ.ΥΠ.Ε

Οι περισσότεροι εξυπηρετούμενοι αμείβονται συμβολικά για αρκετούς μήνες από τους εν δυνάμει εργοδότες τους. Αυτή η περίοδος λέγεται μαθητεία και μπορεί να διαρκέσει από αρκετούς μήνες μέχρι και δύο χρόνια. Όλες οι τοποθετήσεις συμφωνούνται γραπτώς από τον εξυπηρετούμενο, την οικογένειά του, τον εργοδότη και το συγκεκριμένο κέντρο όπου φοιτά. Θεωρούμε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη μετόχους σε αυτή τη διαδικασία.

Γραπτή συμφωνία ανάμεσα στους μετόχους:

  • Εργοδότης
  • Εργαζόμενος- εξυπηρετούμενος
  • Γονείς/αδέλφια
  • Υπηρεσία Παροχής

Με τον όρο προστατευόμενη εργασία αναφερόμαστε σε σχήματα συνάθροισης των ειδικών ατόμων, χαμηλά επίπεδα παραγωγικότητας και υψηλές επιδοτήσεις για τη συντήρηση των εγκαταστάσεών τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι εργαζόμενοι είναι δυνατόν να είναι μια ανάμικτη ομάδα ατόμων με και χωρίς δυσκολίες.

Η Ομάδα Τοποθέτησης στην Εργασία που διεξάγει την υπηρεσία είναι συνήθως:

  • ΣυντονιστήςΟμάδας /Θέτει στόχους /Οργανώνει Πρόγραμμα – Στρατηγικές.
  • Ειδικός Εύρεσης Εργασίας /Νομικός Ειδικός στις Μαθησιακές δυσκολίες και την Εργασία
  • Ειδικός Εύρεσης Εργασίας /Εκπαιδευτής Εργασίας
  • Εκπαιδευτής Εργασίας /Οικογενειακός Ειδικός

Γιατροί, ψυχολόγος, λογοπεδικός και άλλοι ειδικοί που υποστηρίζουν την ομάδα όποτε είναι απαραίτητο. Όταν οι ανάγκες του εξυπηρετούμενου το υπαγορεύουν.

Η προσπάθεια της ΕΛ.ΕΤ.ΥΠ.Ε. είναι να ενθαρρύνει υπηρεσίες Κατευθυνόμενες από τον Εξυπηρετούμενο, και όχι ένα πρόγραμμα στο οποίο πρέπει να προσαρμοστεί το άτομο.

Οι Στόχοι της Υποστηριζόμενης Εργασίας είναι:

Συμβουλευτική του ατόμου με δυσκολίες ως αρχηγού των δικών του συνεδριών

  • Επικεντρωμένος στο Άτομο Σχεδιασμός βασισμένος στα ενδιαφέροντα και στις επιλογές του ατόμου – είναι η αποφυγή του τυπικού Κλινικού Μοντέλου όπου ο ειδικός γνωρίζει καλύτερα – είναι ένα σύστημα βασισμένο στις δυνάμεις του εξυπηρετούμενου σε αντίθεση με τις αδυναμίες του.
  • Ανάπτυξη του προφίλ προσωπικότητας βασισμένου στις προτιμήσεις, τα ταλέντα και τα ενδιαφέροντα του εξυπηρετούμενο (το λεγόμενο προφιλ ικανοτήτων).
  • Ανάπτυξη ενός προγράμματος δράσης βασισμένου στις πραγματικότητες της κοινότητας και στις επιλογές του εξυπηρετούμενο μέσα σε αυτό το περιβάλλον.
  • Επιμόρφωση και αύξηση της επίγνωσης των εργοδοτών
  • Δημιουργία ενός δικτύου ενδιαφερομένων εργοδοτών
  • Αναγνώριση εν δυνάμει οικονομικών πόρων μέσα στην κοινότητα, όπως οι επιδοτήσεις του κρατικού Οργανισμού Απασχολήσεως Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ).
  • Δημιουργία μιας ανάλυσης της εργασίας (προφίλ απαιτήσεων) για κάθε θέση εργασίας.
  • Εργασία που συνταιριάζει αυτό το προφίλ με το άτομο που έχει το πλησιέστερο επαγγελματικό προφίλ και σχετικά ενδιαφέροντα.
  • Έμφαση αυτού στο οποίο είναι καλός ο εξυπηρετούμενος αντί αυτού του οποίου στερείται.
  • Μεγάλη προσοχή των προσδοκιών και φόβων του εξυπηρετούμενου.
  • Πολύ μεγάλη προσοχή των πραγμάτων που προτιμά/απεχθάνεται ο εξυπηρετούμενος

Εκπαίδευση στον χώρο δουλειάς με τη χρήση «συστηματικής διδασκαλίας – καθοδήγησης»

  • Συλλογή βασικών πληροφοριών όσον αφορά το επίπεδο του εξυπηρετούμενου στην προσαρμοστική συμπεριφορά
  • Δημιουργία μιας δομημένης μαθησιακής εμπειρίας
  • Εξατομίκευση της διαδικασίας μάθησης
  • Βήμα προς βήμα μάθηση που θα οδηγήσει σε γενίκευση
  • Σαφείς στόχοι
  • Στενός έλεγχος της διαδικασίας μάθησης
  • Συνεχιζόμενη ψυχολογική και επιμορφωτική υποστήριξη
  • Διατήρηση της δεδομένης δουλειάς με τη χρήση “φυσικών στηριγμάτων”

Εναλλακτική πρόταση στην εργασία για άτομα με ειδικές ανάγκες μέσω ψυχοεκπαιδευτικής και κοινωνικής στήριξης